ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ - FACEBOOK- ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ;

Κοινωνική Δικτύωση Παγιδευμένοι στο δίκτυο; Σε μια εποχή που ο ελεύθερος χρόνος μας απομένει είναι ελάχιστος και η ανθρώπινη επαφή και εκ του σύνεγγυς επικοινωνία χάνεται, πολλοί άνθρωποι - κυρίως νέοι- έχουν ενσωματώσει τις εφαρμογές του διαδικτύου στην καθημερινή τους επικοινωνία με γνωστούς και φίλους. Εχει δημιουργηθεί έτσι, κατά κάποιο, τρόπο ένας παράλληλος κοινωνικός ιστός στο διαδίκτυο, παρόμοιος με εκείνον στον «έξω κόσμο». Λέξεις όπως chat, profile ή blog έχουν περάσει στο λεξιλόγιο ακόμα και όσων ασχολούνται ελάχιστα με τους υπολογιστές. Δημιουργία μιας «παράλληλης κοινωνίας» Τέτοιες εφαρμογές «κοινωνικής δικτύωσης» (social networking) μπορούν να χαρακτηριστούν μια σειρά πολύπλευρων (και επικερδών συνάμα…) υπηρεσιών όπως ιστοσελίδες που επιτρέπουν τη δημιουργία «δημόσιων προφίλ» ανθρώπων και ομάδων (όπως π.χ. το Facebook ή το MySpace) και μπορούν ακόμα να περιλαμβάνουν χώρους συζητήσεων (chat ή forum). Σίγουρα, όμως, από τις πιο γνωστές μορφές κοινωνικής δικτύωσης σήμερα, ειδικά τον τελευταίο καιρό είναι και τα blogs. Τα «ιστολόγια» είναι ιστοσελίδες τις οποίες διαχειρίζεται ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων και περιλαμβάνουν εγγραφές, συνήθως με χρονολογική σειρά, σαν να ήταν κάποιου είδους «προσωπικό ημερολόγιο» του ιδιοκτήτη. ΜÕ έναν εύκολο κι αυτοματοποιημένο τρόπο μπορεί κανείς να δημοσιεύει ανά τακτά χρονικά διαστήματα κείμενα με τις απόψεις και τις εμπειρίες του, να τα διανθίσει με εικόνες ή ακόμα ήχο και βίντεο. Ολες αυτές οι εφαρμογές έχουν κάτι κοινό: δημιουργούν την αίσθηση της «κοινότητας», ενός χώρου όπου άνθρωποι από κάθε διαφορετικές γωνιές του κόσμου (ή από χώρους πολύ «στενότερους» χώρους, όπως η ίδια επιχείρηση…) λες και βρίσκονταν στο ίδιο χώρο, ξεδιπλώνουν στοιχεία της προσωπικότητάς τους, ανταλλάζουν απόψεις και εμπειρίες. Ο καθένας από τους χρήστες μπορεί να έχει το δικό του κύκλο «φίλων» και επαφών, είτε αυτοί είναι συγγενείς του, είτε άνθρωποι τους οποίους δεν έχει συναντήσει ποτέ από κοντά. Ταυτόχρονα, επιτρέπει στους χρήστες του διαδικτύου να δημοσιεύουν προσωπικό τους υλικό από φωτογραφίες, μέχρι την αγαπημένη τους μουσική ή τα βίντεο των διακοπών τους. Κι ενώ παλιότερα η διαδικασία της δημιουργίας μιας προσωπικής ιστοσελίδας έμοιαζε με σπαζοκεφαλιά για το μέσο χρήστη του Η/Υ σήμερα υπάρχουν πια υπηρεσίες «τυφλοσούρτες» που επιτρέπουν ακόμα και στους πιο αδαείς να «παρουσιάσουν» τον εαυτό τους στον κόσμο. Οι έπαινοι… Πολλοί, και κυρίως το πολιτικό και οι οικονομικό κατεστημένο έχουν επαινέσει αυτή την «έκρηξη» της επικοινωνίας, μιλώντας για «εμβάθυνση της δημοκρατίας». Μάλιστα, το περιοδικό «Time» ανακήρυξε πρόσωπο της χρονιάς για το 2006… «Εσένα» (!), δηλαδή τον «κυβερνοπολίτη», ο οποίος χρησιμοποιεί την «ελευθερία» του διαδικτύου για να δημοσιεύσει το προσωπικό του υλικό, έχοντας έτσι «κατακτήσει» το internet. Ολα αυτά σε θεωρητικό επίπεδο, βέβαια, αφού επί του πρακτέου, η πραγματικότητα είναι διαφορετική και πολύ πιο σύνθετη. …και η άλλη ματιά Πράγματι, μια ματιά μόνο στο χώρο του διαδικτύου, την ελληνική «μπλογκόσφαιρα» ή γενικότερα τους δικτυακούς χώρους που γεμίζουν από περιεχόμενο των χρηστών, μάλλον δεν θα εντυπωσιαστεί ιδιαίτερα, αφού αν περίμενε μια «ηλεκτρονική» επανάσταση, μάλλον θα απογοητευτεί. Οπως και συνολικότερα στο διαδίκτυο, έτσι και οι χώροι που έχουν πιο προσωπικό χαρακτήρα, όπως π.χ. τα blogs, δεν αποτελούν παρά καθρέφτη της κοινωνίας. Για παράδειγμα, η κατοχή Η/Υ και η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι ακόμα και σήμερα μια ιδιαίτερα δαπανηρή υπόθεση για πολλλούς, γεγονός που αποκλείει αρκετούς ανθρώπους από την «κυβερνοδημοκρατία». Θα μπορούσε να παρουσιάσει κανείς τα blogs, τους διάφορους χώρους συζητήσεων σαν ένα καφενείο, όπου κανείς συναντά λογιών - λογιών ανθρώπους, απόψεις και αισθητική. Εξάλλου, η πρόσφατη υπόθεση εκβιασμού μέσω διαδικτύου που απασχόλησε τη δημοσιότητα δείχνει πως μαζί με ό,τι προοδευτικό μπορεί να προσφέρει η τεχνολογία του διαδικτύου, δεν μπορεί να απαλλαχτεί κι από τις παθογένειες του συστήματος μέσα στο οποίο αναπτύσσεται. Ετσι, δεν είναι να απορεί κανείς που ακόμα και οι κυβερνώντες πανηγυρίζουν για τη δυνατότητα για «κριτική» που δήθεν προσφέρεται αφειδώς στο λαό. Οσο, βέβαια η κριτική αυτή παραμένει στα όρια του κυβερνοχώρου και δεν γίνεται πράξη ή όσο δε θίγει τα ιερά και τα όσια του καπιταλιστικού συστήματος. Ο χώρος «μας»; Παρ’ όλο που οι σελίδες γεμίζουν αποκλειστικά σχεδόν από το περιεχόμενο που «ανεβάζουν» οι χρήστες, το παιχνίδι δεν βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια τους, αλλά στη διακριτική ευχέρεια αυτών που κατέχουν και παρέχουν στους χρήστες την τεχνολογία για να κάνουν όλα αυτά. Για να δημιουργήσει κάποιος π.χ. το blog του ή ένα δημόσιο προφίλ σε κάποια ιστοσελίδα που παρέχει τη δυνατότητα αυτή δωρεάν, θα πρέπει να δεχτεί τους όρους και τις προϋποθέσεις για την παροχή των υπηρεσιών αυτών που φυσικά δεν ανήκουν στον χρήστη. Λίγοι τους διαβάζουν, λιγότεροι τους καταλαβαίνουν αυτούς τους όρους, οι οποίοι μπορεί να περιλαμβάνουν από μερική εκχώρηση των πνευματικών δικαιωμάτων του συγγραφέα μέχρι τη δυνατότητα χρήσης προσωπικών του πληροφοριών, ακόμα και από τρίτους (π.χ. διαφημιστές ή δυνάμεις καταστολής). Κάθε χρήστης και κάθε τι που δημιουργεί και δημοσιεύει γίνεται τελικά κρίκος στην αλυσίδα της κερδοφορίας τους. Αλλά και πέρα από αυτό, μερικές φορές ο «χώρος μας» φαίνεται να είναι εξαιρετικά περιορισμένος, αφού απειλείται και από… ανεπιθύμητους επισκέπτες. Είναι γνωστά πια τα περιστατικά απολύσεων εργαζομένων, εξαιτίας όσων είχαν δημοσιεύσει στα blogs τους, όπως και η ομολογία των 2/3 των Βρετανών εργοδοτών ότι παρακολουθούν τα δημόσια προφίλ των εργαζομένων τους ή των υποψήφιων για πρόσληψη! Και φυσικά, αν κάποια στιγμή, για οποιοδήποτε λόγο κριθεί ότι το περιεχόμενο «υπερβαίνει» τα εσκαμμένα, η παροχή της υπηρεσίας, στην καλύτερη περίπτωση… διακόπτεται από την εταιρεία που μας… «φιλοξενεί»(όπως π.χ. έχει συμβεί αρκετές φορές σε blog που θεωρούνταν ότι παραβίαζαν νόμους περί «πνευματικών δικαιωμάτων» κλπ.). Ακόμα, ήδη η ελληνική κυβέρνηση, στα πλαίσια σχετικής οδηγίας της ΕΕ σχετικά με την «τρομοκρατία», ετοιμάζει νομοθεσία σχετικά με τον έλεγχο του διαδικτύου. Και ως «νομοταγείς οργανισμοί» που είναι οι επιχειρήσεις που μας παρέχουν όλα αυτά τα καλά, δεν θα διστάσουν να συνεργαστούν… Αλλωστε, αυτές οι ρυθμίσεις γίνονται με βάση τα συμφέροντά τους. Να γίνουν εργαλεία… Βέβαια, ακόμα κι έτσι, δεν είναι λίγο να μπορεί κάποιος χρησιμοποιώντας τέτοιες τεχνολογίες να έχει - κατά κάποιο τρόπο - το «δικό του ΜΜΕ». Γι’ αυτό και η σωστή αξιοποίησή του μπορεί να γίνει σημαντικό όπλο στον αγώνα των εργαζομένων και της νεολαίας και μάλιστα σε καιρούς που οι λαϊκοί αγώνες είτε αποσιωπούνται, είτε κατασυκοφαντούνται από τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Αρκεί, βέβαια, αυτό το εργαλείο να αξιοποιείται και να υποτάσσεται στη συλλογική δράση, με στόχο να λειτουργεί αποκαλυπτικά, να φανερώνει αυτά που οι άλλοι κρύβουν, αλλά και να εμπνέει, να συμβάλει στο κλίμα αντίστασης και αντεπίθεσης. Στο βαθμό, βέβαια, που γίνεται μέσο κινητοποίησης, δημιουργίας συλλογικών αντιστάσεων και όχι χώρος αδιέξοδης κι ανούσιας συζήτησης και κουτσομπολιού, πράγμα που θα ήταν πέρα για πέρα χάσιμο χρόνου και μάλλον αποπέμπει σε μια «επανάσταση του καναπέ», παρά σε εργαλείο αγώνα. Εξάλλου τέτοια μέσα, αν και μπορούν να δώσουν φτερά, να βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμο, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την πάλη στον που διεξάγεται στους χώρους δουλιάς, τις γειτονιές, τα εργοστάσια, όπου ζει η νεολαία και οι εργαζόμενοι. … και ν’ απελευθερώσουν την επικοινωνία Το ερώτημα, ωστόσο, παραμένει. Κατά πόσο η «κοινωνική δικτύωση» μπορεί να απελευθερώσει την επικοινωνία και τη δημιουργικότητα των ανθρώπων στα πλαίσια του καπιταλισμού; Σήμερα, οι εξελιγμένες αυτές δυνατότητες που μας προσφέρει η τεχνολογία δεν είναι απλά ένα καινούριο εργαλείο στην επικοινωνία, αλλά και ένα μέσο που έρχεται να καλύψει το κενό που αφήνει το έλλειμμα επικοινωνίας, η ανάγκη να υπάρξει μια διέξοδος σε κάποιον για να εκφραστεί. Αυτό το έλλειμμα, εξάλλου έχει αιτίες που αγγίζουν την ίδια τη ρίζα του συστήματος, την αλλοτρίωση που ξεκινά από το επίπεδο της παραγωγής και της οικονομίας. Μόνο όταν η τεχνολογία και η ανθρώπινη γνώση υποταχθούν στις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, όταν κατακτηθεί μια πραγματικά λαϊκή εξουσία, το διαδίκτυο, οι εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης θα γίνουν από λύσεις ανάγκης και υποκατάστατα, πραγματικά εργαλεία γνήσιας έκφρασης, εργαλεία απελευθέρωσης της επικοινωνίας και της δημιουργίας.